کد مطلب:27710 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:20

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

درجات احسان چيست؟

احسان، معاني و درجاتي دارد:

1ـ انجام دادن كار نيك.

2ـ نيكي كردن به ديگران، كه در اين حال احسان بالاتر از عدل است، زيرا عدل به معناي رعايت تساوي در پاداش يا كيفر دادن است، ولي احسان آن است كه پاداش بيش از عمل خير ديگران بوده، كيفر كمتر از استحقاق آنان باشد. پس تخفيف يا عفو ازانتقام، احسان به شمار مي آيد.

3ـ مقام مخصوصي از منازل سالكان كوي حق، چنانكه رسول خدا (ص) فرمود: (اَلْإِحسان أَنْ تَعبد اللهَ كَأَنَّكَ تَراهُ فَإِنْ لَمْ تَكُن تَراهُ فِإنّهُ يَراكَ) (بحار،67/ 196.)؛ [احسان آن است كه در عبادت به جايي برسي كه گويا خدا را مي بيني، اگر خدا را نمي بيني، بداني كه خدا تو را مي بيند].

4ـ احسان كامل؛ اين همان مقام بلندي است كه اميرالمؤمنين (ع) فرمود: (أفأعبد ما لا أري)؛ من آن نيستم كه خداي ناديده را عبادت كنم. اين مقام فوق مقام احسان و يا به تعبير ديگر احسان كامل است.

آنگاه حضرت علي(ع) مي فرمايد: (لا تُدْرِكه العُيونَ بِمُشاهَدةِ العَيان وَلكِن تُدْرِكهُ الْقُلُوب بِحَقائِقِ الْاِيمان) (نهج البلاغه، خطبه 179.) خدا را نه تنها با چشمِ ظاهري نمي توان ديد، با چشم مثالي هم نمي توان ديد، نه در خواب نه در بيداري نه در دنيا نه در برزخ نه در قيامت، چون وجود مثالي ندارد تا متمثل شود، با عقل هم خدا را نمي توان ديد، زيرا جز بينش مفهومي نصيب عقل نخواهد شد. تنها با حقيقت دل در پرتو ايمان مي توان خدا را مشاهده كرد و اين احسان كامل است كه ديگر سخن از (كأنك تراه) نيست، بلكه (انك تراه) است.

خداي سبحان فرمود: هر كس اهل احسان باشد ما به او پاداش عظيم مي دهيم و او را به مقام رفيع مي رسانيم. (إِنّا كَذلِكَ نَجْزي الْمُحْسِنين) صافات/80. اين اصل كلي نشان مي دهد كه جزاي خداوند و همچنين نيل به مقام احسان، مختص به موسي و هارون و ديگر انبياي عظام نيست.

---

: آية الله جوادي آملي
تفسير موضوعي قرآن ج 7 (سيرة پيامبران(ع) در قرآن)